Naalakkersuisut suliariumannittussarsiuussinissamut piumasaqaatit nutaat akuerimmatigilli ukiut marluk affarlu ingerlasimalerput. Piumasaqaatit nunatsinnit akuerineqartut tunngavigalugit Pituffimmi kiffartuussinissamut isumaqatigiissut annaaneqarpoq. Maanna amerikamiut eqqartuussiviata ingerlatseqatigiiffimmut inuttaqanngitsumut Exelis Services-mut suliap tunniunneqarnerani suliariumannittussarsiuussinermi piumasaqaatit malinneqarsimasut inernilerpaa. Tamatumali saniatigut soqutiginarpoq amerikamiut nunanut allanut naalakkersuisuata, danskit nunanut allanut naalakkersuisuat KNR-lu naapertorlugit, amerikamiut ingerlatseqatigiiffiata ajugaanera amerikamiut kukkussutigisimagaanni oqarmat. Naalakkersuisut pineqartumi nipangersimanerat maanna unittariaqarpoq.
2013-mi ukiaanerani Naalakkersuisut danskillu naalakkersuisuisa Pituffimmi kiffartuussinissamik isumaqatigiissummik annaasaqaataasumik suliariumannittussarsiuussinissamut piumasaqataatit nutaat akueraat. Piumaqataatit nutaat tunngavigalugit kiffartuussinissamik isumaqatigiissut Exelis Services-mut tunniunneqarpoq. Kikkunnilluunniit takuneqarsinnaavoq piumaqataatinik akuerinninneq kukkunerusimasoq annertooq. Danskit naalakkersuisuisa sooq taama iliornerlutik nassuiaanerminni EU-mi malittarisassat malinneqartariaqarneri patsiserisarpaat naak danskit kammeradvokatiata ilumut taama ittoqartariaqarnersoq apeqquserlugu oqaatigigaluaraa, kiffartuussinissamut isumaqatigiissut EU-p avataani Nunatsinni atuuttussaammat. Naalakkersuisulli sooq suliariumannittussarsiuussinermut piumasaqaatit nutaat taamani akuerisimanerlugit taamalu ilinikkut Nunatta soqutigisaanik illersuinissamik periarfissaq annaasimanerlugu suli nassuianngilaat.
Nunarput killiliisariaqalerpoq Danmarkimullu USA-mullu erseqqissunik piumasaqarluta. Siunissami Pituffimmi kiffartuussinissamut isumaqatigiissutinut isumaqatiginninniarnerni Nunatta qanoq piumasaqarniarnera erseqqissuliorfigineqartariaqarpoq.
Amerikarmiut akisussaaffeqarpat?
KNR-mi allaaserisami juunip 20-ni saqqummersumi qulequtalimmi ”Amerikamiut Pituffik pillugu suliami kukkunertik nassuerutigaat” danskit nunanut allanut naalakkersuisuat Kristian Jensen ima oqarsimalluni issuarneqarpoq: ”USA-mit kukkusoqarsimasoq amerikamiunit erseqqissumik nalunaarutigineqarpoq”. Issuaaneq ilumoorsimappat nassueruteqarneq qanoq kinguneqartinneqarniarnersoq tusassallutigu amigaatigaarput. Suliariumannittussarsiuussinissaq nutaamik suliarineqaqqissava? Taamalu iliortoqassappat pisut kingulliit, amerikamiut eqqartuussiviannit aalajangiineq Nunatsinnit Danmarkimiillu piumasaqataatit malinneqarsimanerinik imalik, tamatumunnga qanoq sunniuteqassava?
Apeqqutit akineqarsimanngitsut suli imaaginnavipput Naalakkersuisullu akissutinik erseqqissunik saqqummiussisariaqalerput. Minnerunngitsumik Nunatta erseqqissunik piumaqataateqarnissaa Naalakkersuisunit saqqummiunneqartariaqalerpoq. Amerikamiut nunanut allanut naalakkersuisuata erseqqissumik oqariartornera politikkikkut akorluarlugu iliuuseqartoqanngippat Naalakkersuisut aammaarlutik arriippallaartumik suleriaaseqarsimassapput, soorlu 2013-mi taama issimasut.
1,7 mio. kr. iluaqutaanngitsut
Ajoraluartumik Naalakkersuisut danskit nunanut allanut naalakkersuisuata sammineqarnerata tunuanut toqqorlutik suleriaaseqaqqinniarnerat erseqqippoq – minnerunngitsumillu eqqartuussissuserisumut misissuititsisimanertik 1,7 mio.kr.-llip tunuanut toqqorteqqaniarpasipput. Ajuusaarnartortaali tassaavoq akileraartartut ilungersorlutik aningaasarsiaat sunniuteqanngitsumut atorneqarmata. Naalakkersuisummi namminneq akisussaaffeqarnertik nassuerutigiumasimanngilaat aamma eqqartuussissuserisup nalunaarutaa Namminersorlutik Oqartussani kukkunerit tulleriiaarsimanerinik takussutissiigaluartoq.
Inuit Ataqatigiinnit Naalakkersuisut akisussaaffimmik tigusinissaat ujartoqqipparput. Naalakkersuisut 2013-mi akisussaaffimminnik naammassinnilluarlutik piumasaqaatinik akuerinnissimallutik isumaqarnerlutik erseqqissumik oqarsinnaasariaqarput. Aamma erseqqissumik oqarsinnaasariaqarput suliariumannittussarsiussineq nutaamik suliarineqarnissaanik piumasaqaateqarniarnerlutik, ingammik amerikamiut nunanut allanut naalakkersuisuata amerikamiut akisussaaffeqarnerannik oqariartuuteqarnerani. Innuttaasut Inatsisartullu erseqqissumik akineqarsinnaasariaqarpugut.
Illersornermut isumaqatigiissutit isumaqatiginninniutigineqaqqittariaqarput
Inuit Ataqatigiit siornali Nunatta, Danmarkip USA-llu akornanni illersornermut isumaqatigiissutit isumaqatiginninniutigineqaqqissinnaanissaat siunertaralugu misissoqqinnissaat siunnersuutigaarput. Uatsinnut erseqqilluinnarpoq inuiaqatigiittut amerikarmiunit najorneqarnerput tigussaanerujussuarnik kinguneqartussanik amerikamiunut isumaqatigiissuteqarsimanissaq pisariaqarmat.
Siunnersuuterput partiinit allanit tigulluarneqarmat nuannaarutigaarput naatsorsuutigaarpullu Inatsisartuni ukiamut ataatsimiinnermi aalajangiiffissatut siunnersuut inaarutaasumik isummerfigineqassasoq. Nunatsinni akornatsinni qanoq piumasaqaateqarniarnerluta isumaqatigiinniaqqaarnissarput suli inassutigaarput. Inatsisartuni aalajangiiffissatut siunnersuuterput taama siunertaqarpoq. Allorissaaqatigiillutali periusissatsinnik nassaassagutta Naalakkersuisut erseqqissumik akisinnaasariaqarput.
Tamatuma saniatigut Nunatta killiliinissaminut sapiissuseqartariaqarpoq. Nunarput, naalakkersuisutta tatiginassusaat, nunatsinni suliffissat, ilinniarfissat praktikkerfissallu minnerunngitsumillu nunatta karsiata isertitassai pineqarput.
Sara Olsvig
Siulittaasoq, Inuit Ataqatigiit
