Nassuiaat pillugu oqallinnermi oqaaseqartartutut saqqummiussaq, ulloq 19. januar 2023
Folketingimi ilaasortaq Aaja Chemnitz, Inuit Ataqatigiit
Oqaatigineqartut atuupput.
Siullermik ilaasortat qinigaarlaat tamaasa qinigaanerannik pilluaqquniarpakka. Minnerunngitsumik Folketingimut ilaasortanngortut nutaarpassuit. Folketingimi partiit tamatigoortumik suleqatiginissaat qilanaarivarput.
Inuit Ataqatigiit tassaavoq Kalaallit Nunaata Naqisimaneqanngitsumik Nipaa, suleqatigiittoqassatillugulu suliassat suuneri partiit sorliunerinit isiginiarumanerusarlugit. Suleqatigut Atlantikup Avannaaneersut allat assigalugit naalakkersuisut nutaat tapersersorpagut.
Inuit Ataqatigiinniit aallartinnissarput qilanaarivarput. Suliassallu amerlaqaat.
Issittumi eqqissisimasumik ineriartorneq
Minnerunngitsumik illersornissaq pillugu isumaqatigiissutissamut Nunatta peqataaffigisassaanut. Nuannaarutigaarput Nunarput maanna peqataammat. Tamanna oqaluttuarisaanermi pingaaruteqarluinnartuuvoq.
Inuit Ataqatigiit oqaasinnaarisaat maanna ilisimaneqarlualersoq tassaavoq Kalaallit Nunaat peqataatinnagu Kalaallit Nunaat pillugu oqallittoqassanngitsoq, nuannaarutigivarpullu Nunarput pillugu pisortatigoortumik maanna aalajangeeqataasinnaalerat. Aammami allatut ajornaqaaq.
Tamatumunnga atatillugu eqqaasitsissutigiumavarput, Kalaallit Nunaanni illersornissakkut suliassat suut pingaarnersaanersut tamat oqartussaaqataanerannik tunngaveqartumik oqallisiginissaat pisariaqartinneqarmat. Sapaatip-akunnerini aggersuni suliniutigissavarput illersornissap inuiaqatigiinni kalaallini oqallisigineqarnissaa, taamaaliornikkut isiginneriaatsit sapinngisamik amerlanerpaat ilaatissinnaajumallugit. Oqallisigalugit qanoq iliorluta siunissami kalaallit akuutinnerussanerigut aamma Nunatta Arktisk Kommandop Nunatsinni ingerlanneqarnissaanik qanoq kissaateqarnera. Qularutigineqassanngilaq Inuit Ataqatigiinniit Issittumi eqqissisimasumik ineriartornissaq sulissutigissagatsigu.
Issittumi Piginnaasaqalernissamik Isumaqatigiissutip ilaatut, Naalakkersuisut danskillu naalakkersuisui isumaqatigiipput Nunatsinni inuussutissarsiutinik ingerlatsisut annertunerusumik ilaatinneqassasut. Isumaqatigiissutip taassuma pisariaqalersippai inuussutissarsiutinik ingerlatsisunik oqaloqateqarnissaq nalinginnaasumillu malitseqartitsinissaq.
Kalaallit Nunaannimi Danmarkimisut suliffissuaqanngilagut illersornissamut atortussiornermik sullissinernillu suliaqartunik. Taamaattorli suliffiit illersornissami unammillernartut aaqqiiviginissaannut peqataarusuttut pigivagut. Air Greenland, Tusass’ suliffeqarfiillu arlallit allat Nunatsinni Danmarkimilu suliaqareersut. Sapaatip-akunnera kingulleq Arctic Business Networkimi saqqummiivunga, suliffeqarfinnullu oqariartuutigalugu, taakkuttaaq imminnut nittarsaattariaqartut siunissamilu illersornissakkut suliassanut peqataajumallutik nutaamik eqqarsartariaqartut.
Illersornissaq pillugu isumaqatigiissutissami Inuit Ataqatigiit immikkut isiginiarusuppaat attaveqaatit pingaarutillit illersugaanissaasa patajaallisarneqarnissaat, internet aqqutigalugu attaveqaateqarnerup isumannaallisaaviginerata annertusaaviginissaa, silaannakkut, immani immallu iluani nakkutilliinerup patajaallisarnissaa kiisalu Nunatsinni avataanilu sakkutooqarfinni ilinniagaqarnissamut periarfissat annertusarneqarnissaat.
Peqqissuseq pillugu suleqatigiinnerunissaq
2023-mi novemberip aallaqqaataani Folketingimut qinersinermut atatillugu oqallisigineqarnerpaat ilagaat, Nunatsinni peqqinnissaqarfik pillugu Kalaallit Nunaata Danmarkillu suleqatigiinnerunissaat.
Kalaallit Nunaata peqqinnissaqarfik annertuumik nammineq akisussaaffigaa, taamaammallu aamma nammineerluta annermik Københavnimi Rigshospitali Danmarkimi peqqinnissaqarfimmit sullinneqarnissaq pillugu aningaasatigut isumaqatigiissuteqarfigisarlutigu, namminerlu aamma Københavnimi Kalaallit Peqqissartut Illuat ingerlataralutigu.
Danmarkimi nunarsuullu sinnerani pissutsit assigalugit Nunatsinni peqqinnissaqarfik unammilligassaqarpoq.
Kisianni Danmarkimut Nunanullu Avannarlernut allanut sanilliulluta Nunatsinni kræftimik toqquteqartartut marloriaammik amerlanerupput. Tamanna allanngorterusupparput allanngortittariaqarlugulumi.
Neriuffik, Danmarkimi Kræftens Bekæmpelse-tut suliaqartoq, innuttaasut akornanni annertunerpaamik tapersersorneqarpoq, kræftimillu eqqugaasut ikiorsernissaannut atugassanik katersiniaraangami ukiut tamaasa amerliartuinnartunik isertitsisarluni.
Kræftip taama annertutigisumik toqussutaasarneranut pissutaasut ilagaat nappaateqarnerup kingusinaarluni paasineqartarnera. Tamannalu Inuit Ataqatigiinniit allanngorterusupparput, Naalakkersuisut danskillu naalakkersuisuisa peqqinnissaqarfimmut aningaasaliinissamik isumaqatigiissuteqarnerisigut, kræftertoqarneranik pasitsaassisoqarnerani Danmarkimi misissortinnissamut katsorsartinnissamullu toqqaannartumik periarfissiisoqarfiusumik.
Aammattaaq isumaqarpugut Aalborgimi – innuttaasut amerlassusaannut naleqqiullugu Danmarkimi kalaallit amerlanerpaat najugaqarfigisaanni – kalaallit peqqissartut illuisa ilanissaat anguniarlugu suleqatigiittoqartariaqartoq. Peqqissartut Illuat ataasiinnaq naammanngilaq. Isumaqarpugut napparsimavimmik uninngavigiumasamik nammineq toqqaasinnaaneq ammaanneqarnerusuuppat, kalaallit peqqissartut ilaquttaminnut qaninnerusumik paaqqutarineqarsinnaasut, nammineq illumi aasarsiortarfimmi imaluunniit peqqissartut illuanni Jyllandimi ilaquttaminnut qaninnerusumiittumi.
Danmarkimi kræftimik misissortinnissamut katsorsartinnissamullu toqqaannartumik ilanngunneqarsinnaanerup, napparsimaviup toqqarnissaanut periarfissaqarnerunissap Jyllandimilu peqqissartut illuannik immikkut pilersitsinissap qularnaarnerisigut, Nunatsinni peqqinnissaqarfik pisariaqartitamigut ikiorsiivigineqassaaq.
Meeqqat inuusuttullu atugarliortut pitsaanerusumik ikiorserneqartarnissaat
Inuit Ataqatigiit suliniuteqarfissatut pingaartilluinnagaasa ilagaat meeqqat inuusuttullu atugarliortut. Taamaammattaaq nuannaarutigeqaarput Danmarkimi naalakkersuisut nutaat naalakkersuisooqatigiinnissaminnik isumaqatigiissumminni meeqqanut inuusuttunullu suliniutit pingaartillugit salliutimmatigit.
Ersarinnerusumik Inuit Ataqatigiit tikkuarumavaat, ukiuni aggersuni 50 mio. kroner immikkoortittariaqartut, kinguaassiuutitigut atornerluisarneq akiorniarlugu Nunatta Danmarkillu suleqatigiinnerisa nanginnissaanut. Suliniutit nalilersortariaqarput innuttaasunullu naleqqussarneqarlutik aningaasaliissutit iluaqutaanerpaanissaat siunertaralugu. Aningaasaliissutit ilaat Isumaginninnermut Aqutsisoqarfimmut atorneqarnikuupput, taamaalillunilu tassani sulisut amerleriarujussuarlutik, tamannali aningaasaliinermi siunertaanngikkaluarpoq.
Inuit Ataqatigiit aamma Tasiilami, Maniitsumi Ilulissanilu meeqqat illuisa pingasut pilersinnissaannut aningaasaliisoqarnissaa anguaat. Suliaq tamanna qinigaaffimmi matumani malitseqartissavarput, kisianni aamma takusinnaavarput meeqqat illui kommunini tamani pisariaqartinneqartut, tamannalu ukiuni tulliuttuni aningaasanut inatsisissat isumaqatigiissutiginiarneqarnerinut ilanngukkumavarput.
Suliassat amerlaqaat, sulillutalu aallartinnissarput qilanaarinikooqaarput. Sammisassat amerlaqisut tulleriiaaginnarput. Klima pillugu suleqatigiinnerunissaq. Mingutsitsisarunnaarnissamut ikaarsaariarneq. Sullivinni avatangiisit isumannaannerusut. Nunarsuaq eqqissiviilliorfiunerusoq, Ukraine-milu sorsunneq pissutigalugu Issittumi suleqatigiinneq ilungersunartorsiorfiusoq.
Silaannaap allanngoriartornera
Silaannaap allanngoriartornerata kinguneri annermik Issittumi malugineqarput. Immap sikusarnera annikilliartorpoq, piniarnermut aalisarnermullu akornutaasumik. Ilutigisaanillu sila naatsorsoruminaannerulerpoq, nunalerinermillu ingerlatsisut siunissaat nalorninarsisillugu. Silaannaap allanngoriartorneranut naleqqussarnissamut aningaasaliisoqarnissaa sulissutiginiarparput, Nunatsinni inuussutissarsiutit unamminartorsiortut iluaqutigisassaannik. Aammattaaq silaannaap allanngoriartornera pissutigalugu ajornartorsiutit pillugit akisussaaffimmik annertunerusumik tigusinissaq pisariaqarpoq, qularnaarumavarpullu tamatuma Folketingimit akisussaaffigineqarnissaa.
Oqaaseqarsinnaagatta qujavugut, Folketingip ukiuani maanna ingerlasumi sulinissarput qilinaarivarput.
